.
.
.
.

 

 

Hymenogaster asterigmatus Soehner 1952

Poz. Syst. Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Basidiomycota, Fungi

Gleba młodego owocnika
Grupa dojrzałych owocników
Powierzchnia owocnika

 

CECHY MAKROSKOPOWE

Dojrzałe owocniki

 

Owocniki o średnicy 1,5-3,5 cm – tak duże owocniki są w obrębie rodzaju rzadkością. Nieregularne, guzowate, często mocno wydłużone, czasem zrośnięte. Bardzo rzadko regularnie kuliste lub owalne. U podstawy owocnika wyraźne wgłębienie, często z niewielką kępką grzybni. Powierzchnia za młodu brudnobiała, potem biało-szara, biało-kremowa, żółtawa do żółto-brązowej w okresie pełnej dojrzałości. Gładka, matowa, - miejsca uszkodzone zabarwiają się na ciemnobrązowy kolor. Gleba o budowie komorowej. Komory hymenialne na przekroju owalne, wydłużone, o chaotycznym przebiegu. W młodych owocnikach często pełne. Gleba w owocnikach niedojrzałych biało-szara, potem kremowa. W pełnym stadium dojrzałości szaro-brązowa wreszcie rdzawo-brązowa. Warstwa tramy hymenialnej oddzielającej komory wyraźnie widoczna, szklistoszara do stadium późnej dojrzałości. Konsystencja owocnika zwarta, sprężysta. Smak cierpki, zapach nieprzyjemny, odstręczający.

CECHY MIKROSKOPOWE

Zarodniki H.asterigmatus

 

Perydium 100-250 μm, plektenchymatyczne, zbudowane z grubościennych, septowanych strzępek, o średnicy 5-10 μm. Strzępki hialinowe, jedynie w powierzchniowej warstwie zabarwione na bladożółty kolor. W odczynniku Melzera strzępki barwią się na żółto-brązowy kolor. Miejscami strzępki rozdymają się, tworząc struktury podobne do pseudoparenchymy o komórkach do 20-40 μm średnicy. Przebieg strzępek perydialnych jest bardzo charakterystyczny – strzępki układają się prostopadle lub nieco skośnie do powierzchni owocnika. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, hialinowych strzępek o grubości 2-6 μm. Bazydia o średniej wielkości 15-30 x 10-20 μm, kuliste, główkowate, 1-4(5) zarodnikowe, wypełnione ochrowo-żółtą treścią. Bazydia pozbawione sterygm – zarodniki wyrastają z charakterystycznym, szerokim przyrostem. Hialinowe bazydiole o podobnych do podstawek rozmiarach 10-28 x 7-15 μm. Warstwa subhymenialna niezauważalna. Zarodniki lancetowate do cytrynokształtnych, czasem owalne, grubościenne, wypełnione jedna dużą lub kilkoma mniejszymi kroplami. Zarodniki otoczone szerokimi fałdami perysporium, tworzącymi 3-5 grzebieni wyraźnie widocznych w zarodnikach ułożonych wertykalnie. Za młodu hialinowe, potem żółte, wreszcie żółto-brązowe. Szczyt zarodnika – apex – bezbarwny, obły, zaokrąglony czasem płaski 1-4 μm widoczny jedynie w zarodnikach młodych, z nie w pełni rozwiniętym perysporium. Wyrostek sterygmalny – apiculus -  wyraźny, gruby, cylindryczny, 3-7 μm. Wielkość zarodników wraz z fałdami perysporium (20)25-33(37) x (10)14-21(23) μm, średnio 28 x 17 μm, Q = 1,4-2,1, Qm= 1,8. Charakterystyczne zarodniki anormatywne obecne ale rzadkie – stanowią 1-4% masy zarodników. Przybierają kształty trójkątów lub rombów o szeroko i prosto ściętym szczycie. Są nieco mniejsze niż zarodniki typowe, średnio 20 x 15 μm.

Szczegóły budowy perydium H.asterigmatus
Hymenium i charakterystyczne bazydia i H.asterigmatus

SIEDLISKO

 

Hymenogaster asterigmatus na dwóch polskich stanowiskach wyrastał na rędzinowych glebach o pH 7,8-8,3. Stanowiska zlokalizowane w monokulturowej buczynie karpackiej bez obecności innych drzew. Grzyby wyrastały w grupach kilku owocników, na wschodnich, łagodnych stokach wapiennych wzgórz, 3-6 cm pod powierzchnią gleby, w miejscach pozbawionych roślinności zielnej. Pierwsze dojrzałe owocniki pojawiają się w lipcu-sierpniu i rosną do późnej jesieni. Obydwa stanowiska o powtarzalnym corocznym wzroście owocników.

WYSTĘPOWANIE

 

Hymenogaster asterigmatus jest gatunkiem bardzo rzadkim. Znany jedynie z dwóch stanowisk w Niemczech – jednym historycznym i jednym współczesnym, oraz dwóch stanowisk w Polsce.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska DF 66, Babice k. Chrzanowa, Sierpień 2010
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2015


UWAGI

Gleba dojrzałego owocnika

 

Sporych rozmiarów, nieregularne owocniki, gleba z wyraźnymi szarymi barwami, charakterystyczna budowa perydium oraz pozbawione sterygm podstawki czynią z Hymenogaster asterigmatus gatunek niemożliwy do pomylenia z jakimkolwiek innym.